Γράφει ο Παύλος Ζέρβας
Η Μεγάλη Εβδομάδα, γνωστή και ως Εβδομάδα των Παθών, αποτελεί τη σπουδαιότερη περίοδο του λειτουργικού χρόνου της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Κάθε ημέρα αυτής της εβδομάδας φωτίζεται από γεγονότα καθοριστικά για τη σωτηρία του ανθρώπου, ενώ οι Ύμνοι της υφαίνουν ένα μοναδικό πλέγμα θεολογίας, ποίησης και πνευματικής καθοδήγησης. Το κατανυκτικό αυτό ταξίδι ξεκινά από τον θρίαμβο της Κυριακής των Βαΐων και κορυφώνεται στην Ανάσταση του Χριστού.
Πάμε να τα δούμε…
Κυριακή των Βαΐων – Η ένδοξη είσοδος στα Ιεροσόλυμα
Ο Ιησούς εισέρχεται θριαμβευτικά στα Ιεροσόλυμα λίγο πριν την Εβδομάδα των Παθών του. Ο λαός τον υποδέχεται ως βασιλέα, κρατώντας βάγια και κλαδιά φοινίκων και φωνάζοντας φωνάζοντας «Ωσαννά, ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου, ο βασιλεύς του Ισραήλ». Όμως αυτός ο βασιλιάς δεν είναι κοσμικός – έρχεται «επι πώλου όνου», συμβολίζοντας τη σεμνότητα, την ειρήνη και την ταπείνωση.
Υμνολογία:
Ο όρθρος της Κυριακής των Βαΐων συνδυάζει το γεγονός με την προαναγγελία του Πάθους:
«Την κοινήν Ανάστασιν προ του σου Πάθους πιστούμενος, εκ νεκρών ήγειρας τον Λάζαρον, Χριστέ ο Θεός…»
Η ανάσταση του Λαζάρου συνδέεται άρρηκτα με το Πάθος και προοικονομεί τη νίκη του Χριστού επί του θανάτου. Ο ύμνος αυτός συνοψίζει το θεολογικό βάθος της ημέρας: η ζωή υπερισχύει του θανάτου.
Μεγάλη Δευτέρα – Ο Ιωσήφ ο Πάγκαλος και η Άκαρπη Συκιά
Η Εκκλησία τιμά δύο πρόσωπα και σύμβολα:
-
Τον Ιωσήφ τον Πάγκαλο, τον δίκαιο γιο του Ιακώβ, ο οποίος προδόθηκε από τα αδέλφια του και έφτασε μέσα από την ταπείνωση στη δόξα – μια προτύπωση του Ιησού Χριστού.
-
Την Άκαρπη Συκιά, που καταράστηκε ο Ιησούς, σύμβολο πνευματικής ακαρπίας. Η ενέργεια αυτή δεν είναι πράξη οργής, αλλά παιδαγωγία για τον άνθρωπο που ζει χωρίς καρπό μετάνοιας.
Υμνολογία:
«Ιδού ο Νυμφίος έρχεται εν τω μέσω της νυκτός…»
Ο πιο γνωστός ύμνος της Μ. Δευτέρας ανοίγει την «Ακολουθία του Νυμφίου» (βραδινός όρθρος). Ο Χριστός παρουσιάζεται ως Νυμφίος που έρχεται να συναντήσει την ψυχή – η οποία πρέπει να είναι σε εγρήγορση, σαν τις φρόνιμες παρθένες.
Η ατμόσφαιρα γίνεται βαριά, κατανυκτική, με την πομπή του Νυμφίου (την εικόνα του Χριστού με πορφύρα και ακάνθινο στεφάνι) να δίνει το στίγμα του Πάθους που πλησιάζει.
Μεγάλη Τρίτη – Οι Δέκα Παρθένες και η Κασσιανή
Η Τρίτη της Μεγάλης Εβδομάδας επικεντρώνεται στην παραβολή των Δέκα Παρθένων. Ο Χριστός μιλά για τις ψυχές που είναι έτοιμες να Τον υποδεχθούν και εκείνες που αποκοιμούνται πνευματικά. Το θέμα του πνευματικού ύπνου και της εγρήγορσης κυριαρχεί.
Την ίδια ημέρα ψάλλεται το αριστουργηματικό ποίημα της μοναχής Κασσιανής – ένας ύμνος που συνδυάζει τη μετάνοια, την ανθρώπινη ευαισθησία και τη θεϊκή συγχώρεση.
Ύμνος της Κασσιανής:
«Κύριε, η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή…»
Η γυναίκα, γεμάτη τύψεις, ρίχνει μύρο στα πόδια του Ιησού και τα πλένει με τα δάκρυά της. Η Κασσιανή, με απαράμιλλο λυρισμό, υφαίνει έναν ύμνο που μιλά κατευθείαν στην καρδιά.
Μεγάλη Τετάρτη – Η Αλείψασα και το Μυστήριο του Ευχελαίου
Την Τετάρτη, η Εκκλησία προβάλλει και πάλι τη γυναίκα που άλειψε με πολύτιμο μύρο τον Ιησού. Δεν είναι η αμαρτωλή, αλλά η ευγνώμων. Η πράξη της είναι προφητική: προετοιμάζει τον Ιησού για τον θάνατο και την ταφή Του.
Την ίδια ημέρα τελείται το Μυστήριο του Ευχελαίου – ένωση του σωματικού και πνευματικού θεραπευτικού χαρακτήρα του Χριστιανισμού.
Ύμνοι:
Συνεχίζεται το μοτίβο της μετάνοιας και της θεραπείας:
«Ότε η αμαρτωλός προσήλθεν προς το μύρον…»
Μεγάλη Πέμπτη – Ο Μυστικός Δείπνος και η Προδοσία
Το πρωί της Μ. Πέμπτης τιμώνται τέσσερα μεγάλα γεγονότα:
-
Ο Μυστικός Δείπνος – η πρώτη Θεία Λειτουργία στην Ιστορία.
-
Το Πλύσιμο των Ποδιών – η απόλυτη πράξη ταπείνωσης από τον Θεό.
-
Η Προσευχή στη Γεσθημανή – η ανθρώπινη αγωνία του Χριστού.
-
Η Προδοσία του Ιούδα – η τραγική πτώση της ελευθερίας.
Υμνολογία:
«Του δείπνου σου του μυστικού, σήμερον, Υιέ Θεού, κοινωνόν με παράλαβε…»
Το βράδυ τελείται η Ακολουθία των Δώδεκα Ευαγγελίων. Κάθε ανάγνωση αποκαλύπτει βήμα-βήμα το μαρτύριο του Χριστού. Κορυφώνεται με τον ύμνο:
«Σήμερον κρεμάται επί ξύλου…»
Η συγκίνηση φτάνει στο απόγειο καθώς η Εκκλησία βιώνει την Σταύρωση του Χριστού.
Μεγάλη Παρασκευή – Η Ταφή και τα Εγκώμια
Η πιο θλιμμένη ημέρα της Ορθοδοξίας. Ο Χριστός πεθαίνει πάνω στον Σταυρό και τοποθετείται στον Τάφο.
Το απόγευμα ψάλλεται ο Επιτάφιος Θρήνος με τα Εγκώμια – τρεις στάσεις που συνοδεύουν την πομπή του Επιταφίου:
-
«Η ζωή εν τάφω…»
-
«Άξιον εστί…»
-
«Αι γενεαί πάσαι…»
Ποίηση υψηλού επιπέδου, συνδυασμένη με βαθιά θεολογία και συναισθηματική φόρτιση.
Μεγάλο Σάββατο – Η Κάθοδος στον Άδη
Το πρωί του Μ. Σαββάτου ο ναός γεμίζει με λευκά καλύμματα, ψάλλονται αναστάσιμοι ύμνοι, προαναγγέλλοντας τη νίκη επί του Άδη.
Ο Χριστός «κατελθών εις τα κατώτατα της γης» ελευθερώνει τους δικαίους των αιώνων.
«Σιγησάτω πάσα σαρξ βροτεία…»
Ένας από τους πιο συγκλονιστικούς ύμνους της ορθόδοξης παράδοσης.
Η Ανάσταση – Το Άγιον Φως και ο Θρίαμβος της Ζωής
Στα μεσάνυχτα, το Άγιο Φως μεταφέρεται στους πιστούς, το σκοτάδι διαλύεται και ψάλλεται με δύναμη:
«Χριστός Ανέστη εκ νεκρών, θανάτω θάνατον πατήσας…»
Ο θάνατος δεν έχει τον τελευταίο λόγο – η ζωή νικά.
Η Μεγάλη Εβδομάδα δεν είναι απλώς μια αναπαράσταση γεγονότων του παρελθόντος. Είναι πνευματικό μονοπάτι για κάθε πιστό, που καλείται να σταυρώσει τον παλιό του εαυτό και να αναστηθεί σε νέο βίο. Οι ύμνοι δεν είναι απλοί ψαλμοί, αλλά οδηγοί για μετάνοια, κάθαρση και ανάσταση ψυχής…