Γράφει ο Παύλος Ζέρβας
Υπάρχουν καλλιτέχνες που γεννιούνται για να ξεχωρίζουν και υπάρχουν εκείνοι που μοιάζουν σχεδόν εξωπραγματικοί, σαν να ήρθαν από άλλο σύμπαν. Ο Freddie Mercury και ο David Bowie ανήκουν σε μια τρίτη κατηγορία: εκείνη των ανθρώπων …που δεν ταιριάζουν σε καμία κατηγορία! Δύο παρουσίες που άλλαξαν την ιδέα του τι μπορεί να σημαίνει “καλλιτέχνης” στη σύγχρονη μουσική. Δύο προσωπικότητες που δεν συγκρούστηκαν ποτέ ανοιχτά, αλλά λειτούργησαν σαν δύο αντίθετες δυνάμεις με κοινό σημείο το πάθος για την τέχνη.
Ο ένας, ο Freddie, φλόγα. Ο άλλος, ο Bowie, σκιά και φως μαζί.
Ο ένας εξωστρεφής μέχρι υπερβολής. Ο άλλος μυστήριος, σχεδόν αόρατος πίσω από τους συνεχείς μετασχηματισμούς του.
Και οι δύο, ανεξίτηλοι…
Οι δρόμοι τους πριν συναντηθούν
Ο Freddie Mercury μεγάλωσε με τη φιλοδοξία να κατακτήσει το κοινό. Από τα πρώτα βήματα των Queen, είχε έναν στόχο: να ανεβάσει τη ροκ σε μια θεατρική διάσταση που δεν είχε ξαναδεί ποτέ κανείς. Κίνηση, πάθος, φωνή που άλλαζε χρώματα σαν χαμαιλέοντας, χιούμορ, δράμα, όλα ήταν μέρος του.
Ο David Bowie, από την άλλη, ήταν ο άνθρωπος που δεν έμενε ποτέ ίδιος ούτε για μια στιγμή. Ziggy Stardust, Thin White Duke, Aladdin Sane ήταν μερικές μόνο από τις περσόνες που δημιούργησε. Έφτιαχνε κόσμους, χαρακτήρες, νέες πραγματικότητες. Η μουσική του δεν ήταν απλώς ήχος. Ήταν διαρκής εξερεύνηση. Εξωγήινος ή όχι, έμοιαζε πάντα λίγο πιο μπροστά από την εποχή του.
Η δεκαετία του ’70 ήταν για τους δύο τους μια περίοδος στην οποία ανέβαιναν παράλληλα, χωρίς να διασταυρώνονται ουσιαστικά. Θαύμαζαν ο ένας τον άλλο, αυτό είναι γνωστό. Αλλά οι κόσμοι τους ήταν διαφορετικοί. Οι Queen λειτουργούσαν ως μπάντα με ξεκάθαρο frontman. Ο Bowie ήταν από μόνος του ολόκληρη μπάντα, ιδέα, φιλοσοφία.
Η συνάντηση στο Montreux και ο …σεισμός που ακολούθησε
Το 1981 βρέθηκαν στο ίδιο στούντιο στο Montreux. Ένα απλό πέρασμα του Bowie κατέληξε σε μία από τις πιο διάσημες στιγμές στην ιστορία της μουσικής: την ηχογράφηση του “Under Pressure”.
Aυτό το τραγούδι είναι σχεδόν ντοκιμαντέρ για το πώς συγκρούονται δύο πανίσχυρες προσωπικότητες όταν βρεθούν στον ίδιο χώρο. Στο στούντιο υπήρχε ένταση, ενθουσιασμός, ανταγωνισμός, αμοιβαίος σεβασμός, αλλά και μια σχεδόν …ακατάστατη διαδικασία. Αποτέλεσμα: ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα τραγούδια όλων των εποχών.
Ο τρόπος που δούλευαν ήταν εντελώς διαφορετικός. Ο Freddie λειτουργούσε με παρορμητικότητα, τραγουδούσε δεκάδες ιδέες χωρίς να σκέφτεται πού θα οδηγήσουν. Ο Bowie ήταν πιο εσωτερικός, πιο οργανωμένος, με εμμονή στη λεπτομέρεια. Δεν είχαν συνηθίσει να μοιράζονται το ίδιο δημιουργικό κέντρο βάρους με κάποιον άλλον.
Γι’ αυτό και το αποτέλεσμα είναι τόσο δυνατό: δύο αντίθετες μορφές, που συναντιούνται για μια στιγμή και δημιουργούν κάτι που εμπεριέχει όλη την ένταση της συνύπαρξής τους.
Ο άτυπος ανταγωνισμός
Παρότι ποτέ δεν είχαν ανοιχτή κόντρα, υπήρχε ανάμεσά τους μια αίσθηση σιωπηλής σύγκρισης.
Ο Freddie αντιπροσώπευε την υπερβολή, την ευφορία, τη μεγάλη σκηνή.
Ο Bowie αντιπροσώπευε τον μετασχηματισμό, την τέχνη που προκαλεί αναστάτωση, την αλλαγή.
Ο Freddie ήθελε το κοινό στα χέρια του.
Ο Bowie ήθελε το κοινό σε ένα ταξίδι.
Και οι δύο είχαν ικανότητα να σκηνοθετούν τον εαυτό τους με τέτοιο τρόπο που κανείς άλλος δεν μπορούσε να αγγίξει. Αυτό από μόνο του δημιούργησε ένα είδος άτυπης “αντιπαράθεσης”: ποιος τελικά είναι ο πιο επιδραστικός; Ποιος επηρέασε περισσότερο το κοινό; Ποιος έσπρωξε την pop και τη rock πιο μακριά;
Οι απαντήσεις διαφέρουν ανάλογα με το ποιον ρωτάς.
Η μικρή ιστορία πίσω από το Live Aid
Το 1985, στην ίδια σκηνή -χωρίς να παίξουν μαζί- έκαναν δύο εμφανίσεις που συζητιούνται μέχρι σήμερα.
Οι Queen έγραψαν ιστορία με ένα από τα πιο εκρηκτικά 20λεπτα που είδε ποτέ μουσικό φεστιβάλ. Ο Freddie ήταν σε μια κατάσταση που δύσκολα περιγράφεται: η ενέργεια, η επικοινωνία με τον κόσμο, η φωνή, όλα ήταν στο απόλυτο μάξιμουμ.
Ο Bowie ανέβηκε στη σκηνή λίγη ώρα μετά και παρουσίασε ένα σετ πιο σκοτεινό, πιο μετρημένο, αλλά αδιαμφισβήτητα εντυπωσιακό.
Ήταν σαν να παρακολουθείς δύο διαφορετικές όψεις της ίδιας εποχής.
Και κάπως έτσι, η “σύγκριση” των δύο δεν είχε ποτέ να κάνει με το ποιος είναι καλύτερος. Είχε να κάνει με το πόσο διαφορετικά μπορούσε να εκφραστεί το ταλέντο.
Η απώλεια και ο απόηχος
Ο θάνατος του Freddie το 1991 και του Bowie το 2016 δημιούργησαν δύο τεράστια κενά στο μουσικό τοπίο. Ο Freddie έφυγε σαν ένας τραγουδιστής που έγινε μύθος στο απόγειο της θεατρικότητάς του. Ο Bowie έφυγε το ίδιο μυστηριώδης και καλλιτεχνικά τολμηρός όπως έζησε.
Όσο περνούν τα χρόνια, ο “διάλογος” μεταξύ των δύο συνεχίζεται μέσα από τη μουσική. Το “Under Pressure” ακούγεται σαν μια υπενθύμιση του πώς θα ήταν αν μπορούσαν να ξανασυναντηθούν. Οι συναυλίες-αφιερώματα των Queen σχεδόν πάντα τιμούν και τον Bowie. Οι καλλιτέχνες που αναφέρονται στον Bowie, συχνά μιλούν για τον Freddie και το αντίστροφο.
Δύο διαφορετικοί κόσμοι, μία κοινή γραμμή: κανείς τους δεν είχε προηγούμενο, και κανείς τους δεν θα έχει διάδοχο…