The story behind the: «Smells Like Teen Spirit»… Το τυχαίο τραγούδι που έγινε η πιο απρόσμενη επανάσταση της δεκαετίας των 90’s!

Γράφει ο Παύλος Ζέρβας

Υπάρχουν τραγούδια που γράφονται με στόχο την επιτυχία.
Και υπάρχουν και εκείνα που γεννιούνται χωρίς καμία πρόθεση, σχεδόν κατά λάθος, κι όμως καταλήγουν να καθορίζουν μια ολόκληρη εποχή!

Το “Smells Like Teen Spirit” των Nirvana ανήκει κατηγορηματικά στη δεύτερη κατηγορία.
Ένα τραγούδι που γράφτηκε σαν «πλάκα» στην πρόβα, ένα κομμάτι που ο ίδιος ο Kurt Cobain θεωρούσε υπερτιμημένο, έγινε ξαφνικά το soundtrack μιας γενιάς!

Η σπίθα: μια φράση στον τοίχο

Η ιστορία ξεκινά πολύ πιο απλά απ’ όσο φαντάζεται κανείς.
Καλοκαίρι 1990, στο διαμέρισμα της φίλης του Cobain, της μουσικού Tobi Vail των Bikini Kill.
Η Kathleen Hanna, επίσης μέλος των Bikini Kill, γράφει με μαρκαδόρο στον τοίχο:

«Kurt smells like Teen Spirit».

“Teen Spirit” ήταν ένα αποσμητικό σώματος για έφηβες!
Ο Cobain δεν είχε ιδέα.
Η φράση έμοιαζε με σύνθημα, σχεδόν επαναστατικό, και του κόλλησε στο μυαλό.
Χωρίς να το ξέρει, μόλις είχε βρει τον τίτλο που θα έβαζε φωτιά στη δεκαετία.

Μια πρόβα που έμοιαζε με …Pixies

Ο Kurt Cobain είχε βαθύ θαυμασμό για τους Pixies, σε βαθμό που παραδέχτηκε δημόσια ότι χωρίς αυτούς πιθανότατα δεν θα υπήρχαν οι Nirvana όπως τους ξέρουμε.
Ήθελε λοιπόν να γράψει «το απόλυτο Pixies τραγούδι». Ήθελε ένα κομμάτι ωμό αλλά ταυτόχρονα πολύ μελωδικό, όπως το έκαναν οι Pixies.
Όπως είχε δηλώσει, λάτρευε το loud–quiet–loud μοτίβο τους, χαμηλά κουπλέ, εκρηκτικό ρεφρέν.
Έτσι, μια μέρα, άρχισε να παίζει έναν απλό, δυνατό, σχεδόν παιδικό κιθαριστικό ρυθμό.

Ο Krist Novoselic είπε πως το riff ήταν «χαζό» και του ζήτησε να το παίξει πιο αργά.
Ο Dave Grohl μπήκε με το χαρακτηριστικό του drum pattern και σε λίγη ώρα είχαν τον σκελετό.

Ο Cobain είχε πει αργότερα:
«Δεν είχα καμία πρόθεση να γράψω ύμνο. Απλώς βγήκε έτσι.»

Και ήταν αλήθεια. Το τραγούδι γεννήθηκε αυθόρμητα, χωρίς φιλόδοξο πλάνο. Απλώς …λειτούργησε.

Οι στίχοι: ασάφεια που έγινε σύμβολο

Οι στίχοι γράφτηκαν βιαστικά, λίγο πριν από την ηχογράφηση.
Ο Cobain ποτέ δεν ήταν fan της ξεκάθαρης γραφής, προτιμούσε λόγια γεμάτα αφηρημένες εικόνες με συναισθηματικές εκρήξεις, παρά στίχους με καθαρά μηνύματα.

Κι όμως, μέσα στο χάος των λέξεων, κάτι ξεχώρισε:

“Here we are now, entertain us.”
(Να ’μαστε λοιπόν, διασκεδάστε μας)

Ήταν η φράση που έλεγε ειρωνικά κάθε φορά που έμπαινε σ’ ένα πάρτι.
Μια πικρή ατάκα για μια νεολαία που ένιωθε ότι τίποτα δεν τη συγκινεί, ότι τα πάντα είναι μηχανικά, βαρετά, προβλέψιμα.
Κι αυτή η ίδια η φράση έγινε τελικά το σύνθημα μιας γενιάς που δεν είχε καν ζητήσει σύνθημα.

Η παραγωγή που τους ανέβασε επίπεδο

Ο παραγωγός Butch Vig αντιλήφθηκε από τις πρώτες κιόλας δοκιμές ότι το τραγούδι έχει κάτι.
Ο Grohl ηχογράφησε τα ντραμς και ήταν τόσο εκρηκτικός που ο Vig τον παρακάλεσε μόνο να …«μην σπάσει άλλο το στούντιο»!

Ο Cobain, αντίθετα, δυσφορούσε με τις πολλές επαναλήψεις.
Δεν ήθελε να «γυαλίσει» η φωνή του, προτιμούσε να κρατήσει την ωμότητα.
Το τελικό αποτέλεσμα ήταν ένας εκρηκτικός συνδυασμός:
ωμή ενέργεια + καθαρή παραγωγή.
Ακριβώς αυτό που χρειαζόταν για να περάσει στο mainstream.

Το video clip που έμαθαν όλοι απ’ έξω

Το clip, σε σκηνοθεσία του Samuel Bayer, βασίστηκε στην ιδέα ενός σχολικού live που ξεκινούσε ήρεμα και κατέληγε σε άναρχο χάος.
Η σχολική μασκότ, οι cheerleaders με τα ανεστραμμένα A στα φούτερ, η αίθουσα που καταρρέει σε πανδαιμόνιο, όλα έγιναν εικόνες που καθόρισαν τα ‘90s.

Ο Cobain είχε πει ότι το γύρισμα ήταν «μαρτύριο» γιατί οι κομπάρσοι …δεν ξεσηκώνονταν αρκετά.
Στο τέλος τούς άφησαν να κάνουν ό,τι θέλουν.
Το αποτέλεσμα; Ένα εμβληματικό -εντελώς άναρχο- κοινό που έδωσε τη δική του νότα στο κλιπ.

Το MTV το έπαιζε κυριολεκτικά κάθε ώρα!
Και κάπως έτσι οι Nirvana ξύπνησαν διάσημοι.

Η αντίδραση του Cobain: η δόξα που δεν ζήτησε ποτέ

Ο Kurt Cobain δεν ήθελε το τραγούδι να γίνει αυτό που έγινε.
Τον ενοχλούσε που το κοινό αγνοούσε τα υπόλοιπα κομμάτια του Nevermind.
Τον ενοχλούσε που το “Teen Spirit” επισκίασε τον πραγματικό του εσωτερικό κόσμο.
Τον ενοχλούσε που έγινε εμπορική επιτυχία, την ίδια στιγμή που εκείνος μιλούσε για απογοήτευση, αλλοτρίωση και αντίσταση στη μαζική κουλτούρα.

Οι συναυλίες γέμιζαν με ανθρώπους που περίμεναν μόνο αυτό το τραγούδι.
Και η μπάντα άρχισε να το παίζει όλο και πιο «στραβά», επίτηδες, σαν ύπουλη …αντεπίθεση στο ίδιο τους το hit!

Και όμως, ήταν ένα τραγούδι που άλλαξε τα πάντα

Χωρίς υπερβολή:
Το “Smells Like Teen Spirit” άνοιξε τις πόρτες του mainstream για τον εναλλακτικό ήχο.
Εξαφάνισε σε μια νύχτα τη glam εποχή των late ‘80s.
Έφερε στο προσκήνιο μια πιο ωμή, πραγματική, καθημερινή αισθητική.
Ένωσε punk επιρροές, pop δεξιοτεχνία και grunge attitude σε κάτι που δεν είχε υπάρξει πριν.

Το τραγούδι σήμερα

Μέχρι σήμερα, το τραγούδι θεωρείται:

• η επίσημη έναρξη των 90s,

• το σύνθημα της Generation X,

• μία από τις πιο επιδραστικές ηχογραφήσεις όλων των εποχών.

Παρότι οι Nirvana δεν υπάρχουν πια, παρότι ο Cobain έφυγε πολύ νωρίς, το “Smells Like Teen Spirit” συνεχίζει να εκπροσωπεί μια ολόκληρη στάση ζωής:
την άρνηση να κάνεις ό,τι περιμένουν οι άλλοι από εσένα.

Ένα ξεκίνημα που δεν ήθελε να γίνει σύμβολο …και έγινε

Όταν γράφτηκε, ήταν απλώς ένα riff που έμοιαζε λίγο με Pixies.
Σήμερα, είναι το τραγούδι που άλλαξε την πορεία της ροκ μουσικής και, χωρίς να το θέλει, έγινε το «σήμα κατατεθέν» μιας γενιάς.

Και κάπως έτσι, μια φράση γραμμένη με μαρκαδόρο στον τοίχο:
«Kurt smells like Teen Spirit»
…έγινε τίτλος, έγινε ύμνος, έγινε ιστορία…

Οι στίχοι…