Ρεπορτάζ / Φωτογραφίες: Δημήτρης Κονιδάρης
Την Κυριακή 12 Οκτωβρίου 2025 συμπληρώθηκαν 81 χρόνια από την αποχώρηση των Γερμανών από την Αθήνα που θεωρείται και η ημερομηνία λήξης της κατοχικής περιόδου στην πρωτεύουσα. Με αφορμή αυτή την επέτειο ο Δήμος Αθηναίων με τον αντίστοιχο οργανισμό του, τον Ο.Π.Α.Ν.Δ.Α. (Οργανισμός Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας Δήμου Αθηναίων) κάλεσε τον Χρήστο Λεοντή να παρουσιάσει την περίφημη «Καταχνιά», ένα τα αξιολογότερα έργα του που συνιστά παράλληλα και ένα από τα σπουδαιότερα στο τρίπτυχο Κατοχή-Αντίσταση-Απελευθέρωση.
Ως εκ τούτου, στο θέατρο Ολύμπια ο μεγάλος συνθέτης παρουσίασε την «Καταχνιά» μαζί με μια σειρά ωραιότατων τραγουδιών του από την εξηντάχρονη πορεία του στο μουσικό γίγνεσθαι της χώρας.
Όπως αναμενόταν το θέατρο ήταν κατάμεστο και φάνηκε ότι για τέτοιου επιπέδου συναυλίες χρειάζεται σαφώς μεγαλύτερος χώρος. Όσον αφορά την εκδήλωση ξεκίνησε με σύντομο λόγο του Δημάρχου Αθηναίων κ. Χάρη Δούκα και εν συνεχεία πήρε τον λόγο ο συνθέτης αναφέροντας ότι το θέατρο Ολύμπια ήταν ο πρώτος χώρος που δούλεψε ως υπότροφος του Ωδείου Αθηνών και πρότεινε η 12η Οκτωβρίου να θεσπιστεί ως εθνική γιορτή.
Ακολούθως άρχισε η παρουσίαση της «Καταχνιάς» για την οποία παραθέτουμε μερικά αναγκαία στοιχεία αφού ήταν και το πρώτο ολοκληρωμένο έργο του συνθέτη που τον καθιέρωσε στη συνείδηση των Ελλήνων ως ταλαντούχο δημιουργό. Ο δίσκος κυκλοφόρησε το 1964 αλλά κατά τη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής ο νεαρός Κώστας Βίρβος είχε ήδη ξεκινήσει να γράφει τους στίχους των πρώτων τραγουδιών που ήταν τα «Δεν θέλω να μου δέσετε τα μάτια» και «Ένας ξύλινος σταυρός» έπειτα από τη σύλληψή του και τη βάναυση κακοποίησή του, ως μέλος της ΕΠΟΝ. Γενικώς οι ηρωικοί αγώνες του ελληνικού λαού για την αποτίναξη του γερμανικού ζυγού ενέπνευσαν τον στιχουργό και ποιητή να γράψει τους στίχους και των υπόλοιπων τραγουδιών. Πρόκειται ασφαλώς για στίχους που ζωντανεύουν τις απελπιστικά άσχημες συνθήκες διαβίωσης των Ελλήνων και καταγράφουν με ξεχωριστό τρόπο την εποποιία της Εθνικής Αντίστασης. Οπωσδήποτε το επίτευγμα του ευφυέστατου Βίρβου ήταν πράγματι αξιομνημόνευτο αφού κατάφερε να συνταιριάξει τόσο ιδανικά τη θλίψη με την παλληκαριά, τη δυστυχία με την ελπίδα και τον τρόμο του θανάτου με την αισιοδοξία.
Το 1964, κατά την πρώτη συνάντηση που είχε ο Λεοντής με τον Μάτσα, αφεντικό της ODEON (μετέπειτα ΜΙΝΟΣ), ο Βίρβος του έδωσε τα ποιήματα της Καταχνιάς που κάλυπτε ακριβώς αυτό το τρίπτυχο (Κατοχή-Αντίσταση-Απελευθέρωση). Ο ενθουσιασμός του 24χρονου τότε Λεοντή ήταν πολύ μεγάλος και ολοκλήρωσε σε μερικές μόνο ημέρες τη μελοποίηση του έργου. Εξάλλου η διάθεση του νεαρού συνθέτη να κριτικάρει το πνεύμα της εποχής ήταν πολύ έντονη αφού πλήθος αντιστασιακών ήταν ακόμα στις φυλακές παρόλο που είχαν δώσει το αίμα τους κατά τον αγώνα για την απελευθέρωση. Επιπλέον, όσοι αντιστασιακοί ήταν εκτός φυλακής πολύ συχνά έπεφταν θύματα ξυλοδαρμού από παρακρατικές ομάδες και όχι μόνο. Επομένως οι συγκλονιστικοί στίχοι του Βίρβου ήταν ιδανικοί για να μπορέσει ο συνθέτης να εκφράσει τα συναισθήματά του την εν λόγω περίοδο. Την επιμέλεια των κειμένων έκανε ο μεγάλος ποιητής Νικηφόρος Βρεττάκος και την αφήγηση ένας κολοσσός της υποκριτικής, ο Δημήτρης Μυράτ. Ο διάσημος ζωγράφος Σπύρος Βασιλείου φιλοτέχνησε με μια ξυλογραφία το εξώφυλλο του δίσκου. Συμμετείχε η χορωδία Κορίνθου αλλά αναμφισβήτητα ήταν υψίστης σημασίας η συμμετοχή του Στέλιου Καζαντζίδη και της ανερχόμενης τότε Μαρινέλλας οι οποίοι έδωσαν συγκλονιστικές ερμηνείες συμβάλλοντας στην ευρεία αποδοχή και εμπορική επιτυχία του δίσκου.
Επανερχόμενοι στο παρόν και στη συναυλία της 12ης Οκτωβρίου, τον ρόλο του αφηγητή είχε ο Σπύρος Παπαδόπουλος ενώ ερμηνευτές ήταν ο Μίλτος Πασχαλίδης και η Ιωάννα Φόρτη, επί χρόνια συνεργάτες του συνθέτη ο οποίος ήταν και στη διεύθυνση της ορχήστρας. Παράλληλα συμμετείχαν το Εργαστήρι Ελληνικής Μουσικής και η Χορωδία του Δήμου Αθηναίων. Έτσι ακούστηκαν τα τραγούδια του δίσκου: Καταχνιά (Κλαίνε θρηνούνε τα βουνά), Πείνα, Τι κι αν με ρίξεις στο κελί, Νεοζηλανδός, Γιατί να γίνω μάνα, Δεν θέλω να μου δέσετε τα μάτια, Αδελφέ Ισραηλίτη, Ομηρία, Ένας ξύλινος σταυρός, Το τραγούδι της ειρήνης με την αφήγηση να παρεμβάλλεται ανάμεσα στα τραγούδια.
Στο δεύτερο σκέλος της συναυλίας ακούστηκαν πολλά και αγαπημένα τραγούδια του συνθέτη. Αρχικά παρουσιάστηκε ένα ορχηστρικό από τους «Ιππής» του Αριστοφάνη και μετά η Ιωάννα Φόρτη απέδωσε πολύ όμορφα τα «Όταν βγαίνει το φεγγάρι» και το «Νανούρισμα», αμφότερα από τον δίσκο «Αχ..έρωτα» (1974) σε ποίηση Φ. Γ. Λόρκα και απόδοση στα ελληνικά του Λευτέρη Παπαδόπουλου. Εν συνεχεία, η ερμηνεύτρια πέρασε στα «Μάτια που δακρύζουν», ένα νεότερο κομμάτι από τον δίσκο «Έρωτας Αρχάγγελος» (2007) σε στίχους Δημήτρη Λέντζου. Ακολούθως ο κ. Λεοντής έκανε ειδική αναφορά στον Μάνο Αβαράκη, που έπαιζε φυσαρμόνικα επί εξήντα χρόνια στις ορχήστρες του συνθέτη αλλά δεν συμμετείχε στην Κυριακάτικη εκδήλωση.
Ύστερα πήρε τη σκυτάλη ο Μ. Πασχαλίδης που απέδωσε την «Παράξενη νοσταλγία» σε στίχους Δ. Λέντζου, το «Ένα ελάφι στη Σταδίου» του Θεόφιλου Βερύκιου από τον δίσκο «Πυγολαμπίδες» (1994) και το «Ήθελα κάτι να σου πω» από το «Πρωινό άστρο» (2011) του Γιάννη Ρίτσου. Η Φόρτη συνέχισε με «Κάτασπρο γιασεμί» σε στίχους Δ. Λέντζου από τον δίσκο «Φλόγα που καίει» (2017), «Έρημο πουλί» σε στίχους Σώτιας Τσώτου από τον δίσκο «Δώδεκα παρά πέντε»(1971) καθώς και το «Άσπρο μου ρόδο» του Βαγγέλη Γκούφα από τον ανωτέρω δίσκο «Δώδεκα παρά πέντε».
Εν συνεχεία είχαμε μια ευχάριστη έκπληξη αφού ο καλλιτεχνικός διευθυντής του θεάτρου Ολύμπια και των Μουσικών Συνόλων του Δήμου Αθηναίων Τάσης Χριστογιαννόπουλος, καταξιωμένος βαρύτονος με σπουδαία καριέρα, κλήθηκε να ερμηνεύσει το «Χάι Χάι» σε στίχους Μαριανίνας Κριεζή από τον δίσκο «Χελιδών ηδομένη» (1994) που είχε παρουσιαστεί κατά την παράσταση «Πλούτος» του Αριστοφάνη από το Θέατρο Τέχνης σε σκηνοθεσία Μίμη Κουγιουμτζή.
Για το τελευταίο κομμάτι της συναυλίας έμεινε ο θρυλικός «Θούριος» του Ρήγα με παλλαϊκή συμμετοχή πλέον ενώ ανάλογη εξέλιξη είχαμε με το «Μια φορά κι έναν καιρό» του Μήτσου Ευθυμιάδη από το θεατρικό έργο «Προστάτες» που ενσωματώθηκε στον δίσκο «Παραστάσεις»(1975). Όπως αναμενόταν ανάλογη αποθέωση συνέβη με το πασίγνωστο πλέον «Έρωτας Αρχάγγελος» σε στίχους Δ. Λέντζου από τον ομότιτλο δίσκο και φυσικά με το «Και να αδελφέ μου» από το «Καπνισμένο Τσουκάλι» (1975) σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου. Φυσικά η απαίτηση για περισσότερα τραγούδια υπήρξε αλλά, δυστυχώς, δεν εισακούστηκε.
Η εκδήλωση είναι από αυτές που εύκολα χαράσσονται στη μνήμη των τυχερών παρισταμένων. Οι καλλιτέχνες και η ορχήστρα στάθηκαν σε υψηλότατα επίπεδα καθοδηγούμενοι μαεστρικά, κυριολεκτικά και μεταφορικά, από τον αεικίνητο και ακούραστο Χρήστο Λεοντή ο οποίος απευθύνθηκε πολλές φορές στον κόσμο αναφέροντας περιστατικά από τη ζωή του και την πορεία του. Ειδική μνεία πρέπει να κάνουμε στην υπέροχη ορχήστρα που σε πολλά σημεία όπως στην εισαγωγή της Καταχνιάς θύμιζε ηχογράφηση για δίσκο. Ο δε Μίλτος Πασχαλίδης στάθηκε στα γνωστά του επίπεδα αποδεικνύοντας ότι είναι από τους κορυφαίους Έλληνες ερμηνευτές ενώ η Ιωάννα Φόρτη ήταν εκπληκτική όχι μόνο στην Καταχνιά αλλά και στο δεύτερο μέρος της εκδήλωσης αποδίδοντας με θαυμαστή άνεση τα αριστουργήματα του Χ. Λεοντή. Από τον Τάση Χριστογιαννόπουλο με την εντυπωσιακή φωνή του θα θέλαμε να αποδώσει μερικά τραγούδια επιπλέον αλλά η θέλησή μας δεν έγινε πραγματικότητα.
Οπωσδήποτε θα ήταν παράλειψη η μη αναφορά των μελών της ορχήστρας την οποία αποτελούσαν οι:
- Αντώνης Παπαγγελής, κιθάρα
- Μανόλης Ανδρουλιδάκης, κιθάρα
- Τεό Λαζάρου, μπάσο
- Άγγελος Ηλίας, πιάνο
- Νίκος Κρέτσης, μπουζούκι
- Χρήστος Βινιδιώτης, μπουζούκι
- Δημοσθένης Πολυμέρης, ακορντεόν
- Ανδρέας Νικολής, τύμπανα
Ένα εντελώς ξεχωριστό σημείο της παράστασης ήταν οι υπηρεσίες προσβασιμότητας για άτομα με ειδικές ανάγκες από την ATLAS E.P.. Συγκεκριμένα παρουσιάζονταν όχι μόνο υπέρτιτλοι με την αφήγηση και τους στίχους των τραγουδιών αλλά, αυτό κι αν είναι αξιέπαινο, υπήρξε μια πλειάδα διερμηνευτών της νοηματικής γλώσσας που «απέδωσαν» οτιδήποτε ακούστηκε είτε σε αφήγηση είτε σε μήνυμα στον κόσμο είτε σε τραγούδι. Ασφαλώς αυτή η κίνηση χρήζει πολλών συγχαρητηρίων και ελπίζουμε να βρει μιμητές. Θερμά συγχαρητήρια πρέπει να απευθυνθούν και στο εξυπηρετικότατο προσωπικό του θεάτρου που προθύμως και άμεσα εξυπηρετούσαν τον κόσμο.
Ωστόσο, το μεγάλο ευχαριστώ θεωρώ ότι πρέπει να απευθυνθεί στον χαρισματικό Χρήστο Λεοντή που δεν σταματά να εργάζεται παρουσιάζοντας τα εξαίσια έργα του προσφέροντάς μας κάθε φορά στιγμές πνευματικής ανάτασης, συγκίνησης, υπερηφάνειας, ευχαρίστησης και αγαλλίασης…
*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού, χωρίς την άδεια του MusicCorner.gr…