Γράφει η Ειρήνη Ζαβιτσάνου
Φωτογραφίες: Χαρά Γερασιμοπούλου

Βρεθήκαμε στον φιλόξενο χώρο του Vault προκειμένου να παρακολουθήσουμε την παράσταση «Φυλακισμένες». Η αλήθεια είναι ότι αρχικά ήμουν αρκετά επιφυλακτική, καθώς το να βλέπεις δράμα –και μάλιστα για δύο ώρες χωρίς διάλειμμα– το θεωρούσα δύσκολο εγχείρημα. Οι «Φυλακισμένες» όμως με διέψευσαν, γιατί το έργο μπορεί μεν να είναι βαρύ αλλά παρουσιάζει τόσο μεγάλο ενδιαφέρον που σε κρατά και τις δύο ώρες σε αγωνία δίχως να κουράζει.

fylakismenes_theatriko_2017_12_018

Να αναφέρουμε ότι η βραδιά που ήμασταν εκεί ήταν πολύ ιδιαίτερη, καθώς ο πολυβραβευμένος ισπανός θεατρικός συγγραφέας και σεναριογράφος, Ignacio del Moral (Ιγνάθιο δελ Μοράλ), ο οποίος έγραψε μαζί με τη Verónica Fernández, τις «Φυλακισμένες», βρέθηκε στον Πολυχώρο Vault προκειμένου να παρακολουθήσει την παράσταση. Αξίζει να σημειωθεί ότι το έργο γράφτηκε αρχικά κατ’ ανάθεση για να παρουσιαστεί από τους τελειόφοιτους της Βασιλικής Ακαδημίας τής Μαδρίτης το 2007. Λόγω της μεγάλης επιτυχίας του όμως παίχτηκε στην κεντρική σκηνή του Εθνικού θεάτρου τής Μαδρίτης το 2008, σε σκηνοθεσία Ερνέστο Καμπαγέρο.

Ας ξεκινήσουμε όμως με την υπόθεση του έργου: Μεταφερόμαστε σε γυναικείες φυλακές μέσα σε ένα μοναστήρι, έξω από μία επαρχιακή πόλη της ισπανικής ενδοχώρας, και ιστορικά βρισκόμαστε μετά το τέλος του Εμφυλίου πολέμου (1950). Από τη μια ο Φράνκο με τη δικτατορία του ως ηγέτης και από την άλλη, η συνεργασία της Εκκλησίας και των Φασιστών. Οι συνθήκες διαβίωσης, κάτι παραπάνω από άθλιες. Μέσα σε αυτό το μοναστήρι-φυλακή, μια ομάδα γυναικών ζει το δικό της δράμα, καθώς περιμένουν με αγωνία τη χάρη που απονέμει ο καθολικός επίσκοπος κάθε δέκα χρόνια σε μια από αυτές. Η χάρη δεν είναι άλλη από την απελευθέρωση μιας φυλακισμένης. Όλες εναποθέτουν τις ελπίδες και την πίστη τους στον επίσκοπο, όλες διεκδικούν τη χάρη και αναμένουν τη λύτρωση.

 

Γυναίκες φυλακισμένες, η κάθε μια γιατί διέπραξε κάποιο «αδίκημα». Από τη μια, γυναίκες που τόλμησαν να επαναστατήσουν, να διαφοροποιηθούν από τη μάζα, να αγαπήσουν, να ζήσουν, να εμπιστευθούν. Γυναίκες φυλακισμένες σε κοινωνικό κλοιό της αδικίας και του ψέματος στην Ισπανία του Εμφυλίου. Από την άλλη, κλεψιές, πορνεία, μοιχεία, παράνομες εκτρώσεις είναι κάποιοι από τους λόγους που εκείνες οι γυναίκες οδηγήθηκαν στο κελί της φυλακής. Παρακολουθούμε την καθημερινότητά τους, γινόμαστε μάρτυρες των γεγονότων που διαδραματίζονται μέσα στη φυλακή. Γεγονότα που φέρνουν συγκρούσεις, θυμό, γκρίνια, απελπισία και, άλλοτε, γεγονότα που δημιουργούν ένα κλίμα συμπαράστασης και αλληλεγγύης ανάμεσα στις κρατούμενες. Αποκαλύψεις, ανατροπές και ακραίες συνθήκες οδηγούν στο τραγικό τέλος…

Η έναρξη της παράστασης, εντυπωσιακή: μπαίνοντας στην αίθουσα του θεάτρου, νιώθεις σαν να γλιστράς και να μπαίνεις στο κλίμα και το πνεύμα της παράστασης εξαρχής. Πολύ πετυχημένο σκηνοθετικά. Καθώς βλέπεις τις φυλακισμένες να τρίβουν και να καθαρίζουν τους τοίχους της φυλακής υπό τον ήχο του τραγουδιού, που μοιάζει περισσότερο με αρμονικό μοιρολόι, σε διακατέχει ένα περίεργο αίσθημα λύπης, ένα περίεργο μούδιασμα και προσμονή για το τι θα ακολουθήσει. Ένα αίσθημα που φεύγει σιγά-σιγά, καθώς η παράσταση αρχίζει και η εναλλαγή σκηνών και διαλόγων κερδίζουν το ενδιαφέρον σου.

 

Παρακολουθούμε τις ζωές γυναικών που βιώνουν τα υπολείμματα του εγκλεισμού, του εμφυλίου πολέμου, του καθολικισμού και της καταπίεσης. Πίσω από τους γκρίζους τοίχους των κελιών έρχονται αντιμέτωπες με την αδυσώπητη πραγματικότητα όπου επικρατεί το κρύο, η βρωμιά, η πείνα, οι αρρώστιες, η απομόνωση, η κακοποίηση, η βία ακόμη και ο θάνατος. Εκεί που είτε έχεις τα μάτια ανοιχτά, είτε κλειστά, αντικρίζεις μόνο σκοτάδι. Σκοτάδι στο κελί, πίσω από τους τοίχους που είναι έτσι κατασκευασμένοι ώστε να «ρουφάνε» και να «πνίγουν» κάθε κραυγή απόγνωσης, απελπισίας και θυμού. Εκεί που η παγωνιά δεν δημιουργεί μόνο χιονίστρες στα χέρια των φυλακισμένων αλλά και τρύπες στην καρδιά τους.

Πολλές οι έντονες σκηνές και η εναλλαγή συναισθημάτων. Αν μπορούσα να ξεχωρίσω κάποιες, αυτές θα ήταν, αν μη τι άλλο, ο σπαραγμός της «κουλής» στο μοιραίο εκείνο επισκεπτήριο που μαθαίνει για τον θάνατο του αδερφού της και η κραυγή απόγνωσης, ο βιασμός της Τσαρίτο από τον δάσκαλο και ο τοκετός της φυλακισμένης κοπέλας. Σκηνές αληθινές, ζωντανές, παραστατικές και εκφραστικές.

 

Ξεχωριστή η ερμηνεία της καλοκάγαθης ηγουμένης που υποδύεται η κυρία Γιάννα Σταυράκη. Ο ρόλος της Τσαρίτο είναι πολύ ιδιαίτερος και μπορεί σε κάποια σημεία ορισμένοι να την κρίνουν υπερβολική, αλλά πιστεύω ότι αυτό δίνει μια πινελιά ρεαλισμού παραπάνω στην ερμηνεία της Μυριέλλας Κουρεντή, κάνοντάς την να μοιάζει πιο αληθινή. Συγκλονιστική σκηνή επίσης, η συζήτηση της «κομμουνίστριας» με την ηγουμένη.

 

Το κείμενο δυνατό και ενδιαφέρον. Οι έντονοι διάλογοι καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης και τα μηνύματα που περνούσαν, σημαντικά. Ανατριχιαστικός ο διάλογος ανάμεσα στην ηγουμένη και στην καλόγρια, όταν η δεύτερη αναρωτήθηκε πώς είναι δυνατόν να γράφει κάποιος ποίηση μέσα στις φυλακές. Οξύμωρο; Μέσα σε τόσο κακό πώς γίνεται να υπάρχει κάτι τόσο όμορφο, όπως η ποίηση; Συμβαίνει όμως καμιά φορά. Τόσο μέσα σε ένα κελί φυλακής όσο και στη ζωή, έξω από αυτό…

Είναι πράγματι περίεργο πόσα συναισθήματα και πόσες σκέψεις, πόσα όνειρα και πόσες ελπίδες, πόσες διαφορετικές ζωές μπορούν να συνυπάρξουν σε ένα κελί. Σε ένα κελί φυλακής που αποτελεί μια μικρογραφία του έξω κόσμου. Μια μικρογραφία της κοινωνίας, όπου δρουν και διαβιούν όλες οι γυναίκες. Σε έναν κόσμο του χθες, που πάντα συναντιέται με το σήμερα, σε μια πολύμορφη πραγματικότητα. Όλες οι φυλακισμένες έχουν διαπράξει κάποιο αδίκημα και η καθεμιά κουβαλά τον δικό της «σταυρό». Η καθεμιά, ως ξεχωριστή οντότητα και με την δική της προσωπικότητα, αναδεικνύει τη δική της εσωτερική αλήθεια καθώς επίσης και τα βαθύτερα κίνητρα του χαρακτήρα της.

 

Από σκηνοθετική άποψη, η παράσταση ήταν εξαιρετική. Ο Δημήτρης Καρατζιάς εξάλλου διακρίνεται για την ιδιαίτερη αισθητική του και δεν περιμέναμε από εκείνον τίποτα λιγότερο. Μας προσέφερε ένα έργο με ουσία που δημιουργεί προβληματισμούς, που συγκλονίζει και συγκινεί. Το σκηνικό, σκοτεινό και λιτό, αντανακλούσε το περιβάλλον της φυλακής. Παρότι έχουμε να κάνουμε με έναν πολυμελή θίασο (Ελένη Αλεξανδροπούλου, Ντέμη Αντωνοπούλου, Δέσποινα Αποστολίδου, Δώρα Γιαννακοπούλου, Βάσω Γρέντζελου, Χρήστος Καλμαντής, Γιάννης Καραμπέκιος, Μαρία Κατσαρού, Μυριέλλα Κουρεντή, Στέλλα Μουκαζή, Μαργαρίτα Παπαντώνη, Νίκη Πολύζου, Σοφία Ρούσου, Ευθύμης Τζώρας, Μαρία Φραγκάτου και η κυρία Γιάννα Σταυράκη) υπάρχει συνέπεια και είναι πανέξυπνη η σκηνοθετική ενέργεια κατά την οποία διαδραματίζονται παράλληλες εικόνες επί σκηνής.  Μας άρεσε πάρα πολύ η μουσική επένδυση και τα θλιμμένα τραγούδια του Μάνου Αντωνιάδη. Πραγματικά, ένιωθες ότι έντυνε και υπηρετούσε το ύφος, τις εναλλαγές και τη βαρύτητα της παράστασης. Πρωτότυπη μουσική και τραγούδια συγκινητικά, ιδίως κατά την έναρξη που το τραγούδι μοιάζει με ύμνο στον πολύβουο και πολύπαθο βίο της κάθε φυλακισμένης.

Τα στερεότυπα μιας κοινωνίας που υπήρξε σε μια άλλη εποχή εξακολουθούν να υπάρχουν αρκετά χρόνια μετά, μέχρι και τις μέρες μας. Η λύτρωση που ζητούν οι φυλακισμένες, δεν είναι άλλη από την ελευθερία τους. Από το υπέρτατο αγαθό της ελευθερίας που, δυστυχώς, όσα χρόνια κι αν έχουν περάσει και παρότι θεωρείται αναφαίρετο δικαίωμα, για πολλούς συνανθρώπους μας παραμένει… όνειρο.

 

Όσο οι μέρες, λοιπόν, στη φυλακή περνάνε, τόσο η ένταση μεγαλώνει. Όσο η ελπίδα τους μεγαλώνει, τόσο γιγαντώνονται ο πόνος και η απελπισία τους. Το τραγικό φινάλε ήρθε και μας καθήλωσε. Η Τσαρίτο για μια ακόμη φορά μας συνεπήρε με τη μοναδική ερμηνεία της…

fylakismenes_theatriko_2017_12_015

———————————

Ο πραγματικά φιλόξενος και ζεστός χώρος του Vault μετά το τέλος της παράστασης μετατράπηκε σε μια όμορφη φιλική γωνιά, όπου σκηνοθέτης, συγγραφέας και κοινό είχαν την ευκαιρία να συνομιλήσουν και να απολαύσουν στιγμές χαλάρωσης.

Το MusicCorner.gr είχε τη χαρά και την τιμή να συνομιλήσει τόσο με τον ισπανό συγγραφέα του έργου, κύριο Ignacio del Moral, όσο και με τον σκηνοθέτη της παράστασης κύριο Δημήτρη Καρατζιά. Φιλοξενούμε αποκλειστικές δηλώσεις τους.

Ignacio del Moral

Καλώς ήρθατε στη χώρα μας, χαιρόμαστε πολύ που είστε απόψε κοντά μας.
Ευχαριστώ πολύ, είμαι πράγματι πολύ χαρούμενος που βρίσκομαι εδώ.

Ποια ήταν η έμπνευσή σας για να γράψετε το θεατρικό έργο «Φυλακισμένες»;
Είχα έναν φίλο που ήταν δάσκαλος σε θέατρο και μου έδωσε την ιδέα. Το θεώρησα πολύ ενδιαφέρον ιστορικά. Το έργο διαδραματίζεται σε μια δύσκολη και περίεργη εποχή για την Ισπανία. Ήθελα όλα αυτά που γίνονταν να τα μάθουν οι νεότεροι, να τα γνωρίζουν σαν ιστορικά στοιχεία.

Το έργο σας γνώρισε μεγάλη επιτυχία και εκτός συνόρων της χώρας σας. Στην Ελλάδα είναι η δεύτερη φορά που ανεβαίνει η παράστασή σας. Πώς νιώθετε γι’ αυτό;
Είμαι πολύ χαρούμενος και πολύ περήφανος. Σίγουρα αποτελούσε ένα από τα όνειρά μου και με συγκινεί ιδιαίτερα που έχει μεταφραστεί στη γλώσσα σας και ανεβαίνει ξανά το έργο μου στην Ελλάδα. Είναι πολύ σημαντική εμπειρία για εμένα, αποκτά άλλη διάσταση, καθώς βλέπω ότι η παράσταση παρουσιάζει  ενδιαφέρον και σε χώρες του εξωτερικού. Φυσικά, το γεγονός ότι πυρήνας του έργου είναι το αγαθό της ελευθερίας, είναι από μόνο του πολύ δυνατό.

Σας ευχαριστώ θερμά.
Ευχαριστώ κι εγώ πολύ.

fylakismenes_theatriko_2017_12_053

Δημήτρης Καρατζιάς

Κύριε Καρατζιά, μετά την τεράστια επιτυχία της «Πνιγμονής», το κοινό σας είναι πλέον αρκετά «απαιτητικό». Ποιο ήταν το έναυσμα για να ανεβάστε τις «Φυλακισμένες»;
Το έργο. Το ίδιο το έργο υπήρξε από μόνο του το έναυσμα να ασχοληθώ και να το ανεβάσω. Είναι για εμένα ένα πραγματικά ιδιαίτερο και συγκλονιστικό. θα έλεγα ότι η «Πνιγμνονή» που προηγήθηκε, οι «Φυλακισμένες» αλλά και το “Curing Room” που παίζεται παράλληλα, θα μπορούσαν να αποτελούν κάτι σαν τριλογία του εγκλεισμού.

Έχετε δίκιο, καθώς παρατηρώ ότι ο εγκλεισμός αποτελεί βασικό στοιχείο στα έργα που ανεβάζετε. Τι είναι όμως «εγκλεισμός» για τη σημερινή κοινωνία;
Εγκλεισμός είναι όλο αυτό που ζούμε. Η καθημερινότητα. Η ίδια αυτή καθημερινότητα που υπάρχει στην μικροκοινωνία μας, το άγχος, η πίεση, η ρουτίνα, η ανασφάλεια, ο φόβος. Όλοι αναζητούμε μια μορφή ελευθερίας από την καθημερινότητα.

Και με τον «προσωπικό εγκλεισμό» μας τι γίνεται; Μήπως πρέπει να αρχίσουμε από εκεί για να πετύχουμε την απελευθέρωση του κοινωνικού εγκλεισμού;
Υπάρχει προσωπικός εγκλεισμός, δυστυχώς. Είναι ο εγκλεισμός στα πρέπει και στα θέλω μας. Αν αρχίσουμε από εκεί, σίγουρα θα βελτιωθούν πολλά και θα πετύχουμε ως άνθρωποι το κάτι παραπάνω. Απαιτείται να υπάρχει μια σχετική ελευθερία σε όλους τους τομείς, ώστε να είμαστε καλύτερα ψυχολογικά και να υλοποιούμε αυτά που επιθυμούμε.

Οι «Φυλακισμένες». Ποιο είναι το βασικό μήνυμα του έργου;
Οι «Φυλακισμένες» είναι σαν μια ηθογραφία, παρουσιάζουν την θέση της γυναίκας στην εποχή εκείνη αλλά βλέπουμε ότι τα στεγανά δεν αλλάζουν, παραμένουν ίδια ακόμη και στην σημερινή εποχή. Το βασικό μήνυμα και το ζητούμενο δεν είναι άλλο από την  ελευθερία. Το υπέρτατο αυτό αγαθό…

Ευχαριστούμε πάρα πολύ, κύριε Καρατζιά
Εγώ σας ευχαριστώ πολύ-πολύ.

fylakismenes_theatriko_2017_12_052

———————————-

 

***Δείτε εδώ περισσότερες πληροφορίες από το δελτίο τύπου της παράστασης.

*** Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση υλικού γραπτού ή οπτικού, χωρίς την άδεια του Music Corner…

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Please enter your comment!
Please enter your name here